Dezinformacja medyczna. Czym jest i jak się przed nią bronić?

W czasach powszechnego dostępu do Internetu bardzo łatwo jest natknąć się na informacje niezgodne z prawdą. Szczególnie w obszarze medycyny, dezinformacja medyczna staje się coraz bardziej problematycznym zagadnieniem. Czytając ten wpis dowiesz się, czym jest dezinformacja medyczna, dlaczego jest tak niebezpieczna i jak można się przed nią bronić.

 

Czym jest dezinformacja?

Słownik Języka Polskiego definiuje dezinformację jako „wprowadzenie kogoś w błąd przez podanie mylących lub fałszywych informacji”. Pojęcie dezinformacji wiąże się z fake newsami, czyli „sfabrykowanymi informacjami, które naśladują treści z mediów informacyjnych w swojej formie, ale nie w procesie organizacyjnym lub intencjach” (Lazer et al., 2018, s. 1094). 

W kontekście medycyny, dezinformacja medyczna będzie zatem celowym rozpowszechnianiem fałszywych lub mylących informacji na temat zdrowia, profilaktyki zdrowotnej, chorób i dostępnych metod leczenia.

 

Dlaczego temat dezinformacji medycznej jest istotny?

Dezinformacja medyczna niesie za sobą realne i poważne konsekwencje dla zdrowia publicznego. Powszechny dostęp do Internetu, a co za tym idzie mediów społecznościowych, sprawił, że każdy może stać się liderem opinii – niezależnie od tego, czy rozpowszechnia informacje prawdziwe, czy fałszywe, które potencjalnie mogą szkodzić zdrowiu i życiu innych osób. 

Decyzje podejmowane pod wpływem dezinformacji medycznej mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, zwłaszcza w przypadku ważnych decyzji, np. dotyczących szczepień ochronnych. Szeroko rozpowszechniana medyczna dezinformacja może doprowadzić m.in. do spadku zaufania do szczepień ochronnych, co zaobserwowano już m.in. w Kalifornii (USA), gdzie ruch antyszczepionkowy przyczynił się do wybuchu epidemii odry (Olive et al., 2018). Sytuację dodatkowo komplikują skomplikowana terminologia medyczna i trudność w odróżnianiu informacji prawdziwych od fałszywych.

 

Jak się bronić przed dezinformacją medyczną?

 Każdy z nas może przeciwdziałać dezinformacji medycznej (i nie tylko) dzięki rozwinięciu umiejętności krytycznego myślenia opartego na logice i naukowych dowodach. Zapoznając się z nową informacją warto zastosować przynajmniej poniższy schemat:

1. Sprawdź źródło informacji. Kto jest autorem informacji i jakie posiada wykształcenie? Czy serwis, w ramach którego opublikowano informację/wydawca informacji jest uznawany za wiarygodne źródło? Wikipedia i Google gromadzą informacje na temat domen rozpowszechniających fałszywe informacje. 
2. Sprawdź zgodność z innymi źródłami. Upewnij się, że informację potwierdzają inne źródła, np. domeny rządowe. Warto wykorzystać polską stronę demagog.org.pl, by dowiedzieć się, czy dana informacja nie została wcześniej zidentyfikowana jako dezinformacja.
   
   
3. Unikaj treści zawierających dramatyczne nagłówki. Dramatyczne nagłówki często mają za zadanie wzbudzać ciekawość i/lub generować kliknięcia. Kliknięcie w taki nagłówek może przekierować nas do strony zawierającej niebezpieczne oprogramowanie. 
4. Zwróć uwagę na treść i grafiki. Artykuły służące promowaniu dezinformacji często zawierają literówki wynikające z automatycznego tłumaczenia treści i drastyczne grafiki. Zwróć uwagę na aktualność danych. 
5. Skonsultuj wątpliwości ze specjalistą. Jeśli jakakolwiek informacja medyczna budzi w Tobie wątpliwości zwróć się z prośbą o wsparcie do personelu medycznego.

 

Pamiętaj, że informacja utwierdzająca Ciebie w Twoim światopoglądzie powinna wzbudzać w Tobie szczególną ostrożność! Mamy naturalną tendencję do potwierdzania tego, co lubimy, co nam odpowiada i się podoba, ponieważ chcemy w to wierzyć. Więcej informacji o tym, dlaczego wierzymy w fake newsy znajdziesz w wystąpieniu prof. dr. hab. Dariusza Jemielniaka, badacza społecznego analizującego dezinformację w sieci i ruchy naukowe, kierownika Katedry Management in Networked and Digital Societies (MINDS) w Akademii Leona Koźmińskiego, wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk. 

 

Przeczytaj o tym, dlaczego temat szczepień jest popularny w mediach społecznościowych TUTAJ.